شهرلر

استان همدان با مساحت 19493 كيلومتر مربع ، بين مدارهاي 58و 33 و 48 و 35 عرض شمالي و 34 و 47 تا 36 و 49 طول شرقي از نصف النهار گرينويچ قرار گرفته و جزو استانهاي غربي ايران است كه از شمال به استان زنجان و قزوين ، از جنوب به استان لرستان ، از مشرق به استان مركزي ، و از مغرب به استانهاي كرمانشاه و كردستان محدود مي شود . بلندترين نقطه استان قله الوند با ارتفاع 3580 متر ، بين شهرستانهاي تويسركان و همدان قرار گرفته است و پست ترين نقطه استان ، اراضي عمرآباد در بخش شراء و پيشخوار ، كنار رود قره چاي مي باشد .
براساس نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن آبان ماه سال 1375 ، كل جمعيت استان 1677957نفر مي باشد كه از اين عده 849223 نفر مرد و 828734 نفر زن بوده است . همچنين از كل جمعيت استان 810640 نفر در مناطق شهري و 867115 نفر در مناطق روستايي سكونت داشته و 202 نفر غير ساكن بوده است .
همچنين با توجه به آخرين تقسيمات كشوري اين استان داراي 8 شهرستان همدان ، ملاير ، نهاوند ، اسدآباد ، تويسركان ، رزن ، بهار و كبودرآهنگ و تعداد20 بخش است .
 

ناهمواريهاي استان همدان

در طي دوران زمين شناسي ، عمده ترين دليل تغييرات ناهمواريها در استان همدان ، آبهاي روان بوده است كه با تخريب ارتفاعات و انباشتن مواد در چاله ها سبب كاهش ارتفاع كوهها و پيدايش دشتهاي متعددي شده است و در برخي مناطق ، شدت عمل آبهاي روان سبب تبديل كوه به دره يا تبديل دره اي عميق به كوه گشته است . كوه خان گرمز در غرب تويسركان نمونه اي جالب از اين پديده است .

ارتفاعات و دشتها دو نمونه از اشكال مختلف ناهمواريها مي باشد كه در ذيل به تشريح آنها مي پردازيم :

ارتفاعات استان همدان

استان همدان منطقه اي كوهستاني است كه كوههاي آن جز كوههاي مركزي و غربي ايران بوده اما ارتفاعات غرب و جنوب غرب استان همدان جز پيشكوههاي داخلي زاگرس ميباشد كه جهت عمومي آنها از شمال غرب به جنوب شرق است . ارتفاعات استان از نظر زمان و نحوه تشكيل به سه دسته عمده تقسيم مي شود : 1- توده باتوليت ( شكلي از توده آذرين دروني ) الوند و سنگهاي دگرگوني اطراف آن كه مربوط به دوران مزوزوئيك ( ژوراسيك ) است .

 

3- ارتفاعات شمال شرق و قسمتهايي از شمال غرب مربوط به دوران سنوزوئيك (اليگوميوسن ) است كه اغلب سنگهاي رسوبي از نوع آهكي تا كنگلومرايي است .

ارتفاعات استان شامل بخشي از كوههاي مختلف ايران است كه در ذيل آمده است:

1-   ارتفاعات شمالي : اين كوهها در قسمت شمال غربي كوههاي مركزي ايران قرار دارند و خط الراس آنها مرز بين استان همدان و استان قزوين است . جنس كوههاي شمالي ، عمدتاً از سنگهاي آذرين بيروني و سنگهاي آهكي است .

2-   ارتفاعات مياني : شامل سلسله جبال الوند است كه به موازات ارتفاعات شمالي ، از مرزهاي غربي استان شروع مي شود و تا حوالي شهر ازندريان در نزديكي جاده همدان – ملاير ادامه دارد .قله الوند با ارتفاع 3580 متر از سطح دريا در اين سلسله جبال قرار دارد و جنس اين كوهها از سنگهاي آذرين دروني ( گرانيت ) مي باشد .

3-   ارتفاعات جنوبي : اين ارتفاعات كه به كوههاي گرو موسوم اند همانند ارتفاعات شمالي و مياني استان ، جهت شمال غربي – جنوب شرقي دارد و بخشي از كوه زاگرس محسوب مي شود. اين كوهها به صورت ديواره اي بين استانهاي همدان و لرستان كشيده شده اند و جنس آنها عمدتاً از سنگهاي آهكي است و مرتفع ترين قله اين كوه بنام ورخاش به ارتفاع 3639 متر، حدفاصل استانهاي همدان و لرستان است . در جنوب شرقي استان نيز ارتفاعات پراكنده اي ديده مي شود كه از مهمترين آنها مي توان به كوه سرده و كوه گرمه اشاره كرد . شهر ملاير در دامنه كوه گرمه واقع شده است .

4-   كوههاي پراكنده : در حدفاصل ارتفاعات شمالي و مياني استان، كوههايي به طور پراكنده واقعند كه از جمله آنها مي توان قلي آباد و قره داغ را در شهرستان كبودرآهنگ نام برد .

TopTopTopTop

دشتهاي استان همدان

شهرستان همدان  و تويسركان برروي كوهپايه ها و دامنه هاي كوه الوند از دو طرف شمال و جنوب قرار گرفته اند اما بعد از اين دو شهرستان، به طرف شمال و مشرق و جنوب ، دشتهاي نسبتاً پهناور آبرفتي ديده مي شود . از شمال شرقي همدان ، دشت كوريجان و رزن تا آوج ، همه جا دشتي پهناور و تقريباً مسطح است كه ارتفاعات آوج، اين دشت را از ناحيه شمال شرقي جدا مي كند . منطقه مزبور، به علت حاصلخيزي بيشتر به كشت غلات ،

خاصه گندم و جو ديم اختصاص يافته است . از رزن تا كبودرآهنگ ارتفاع مهمي مشاهده نمي شود و بلندي متوسط زمين در حدود 1800 متر مي باشد .

دشتهاي شمالي همدان به ويژه در نزديكي شهر ( آبشينه و سنگ سفيد ) به موستانهاي وسيع و قلمستانهاي بزرگ اختصاص يافته است . خاك اين ناحيه، درشت دانه و نفوذ پذيرو براي احداث باغ و قلمستان آمادگي دارد . دشتهاي شمال غربي همدان ( بهار ) ، داراي خاكي است كه از رسوبات فرسايشي بوسيله رودخانه هاي سيمينه و فرجين بوجود آمده است . كه اين خاك نسبتاً عميق و نفوذ پذير، كه براي كشت صيفي جات مناسب است . حدفاصل ناحيه جنوبي تويسركان تا ملاير، دشتي پهناور است كه جز ارتفاعات كوتاه اطراف ملاير، كوه مهمي ندارد . دشت وسيع اسدآباد كه پس از طي كوهپايه هاي الوند آغاز مي شود، دشتي حاصلخيز است كه با شيبي ملايم به طرف نهاوند و كنگاور كشيده شده است . نهاوند در دشتي وسيع، در فاصله كوههايي با جهت شمال غربي – جنوب شرقي قرار گرفته است . اين دشت در دو طرف رودخانه گاماسياب و در امتداد اين رودخانه گسترش يافته است .

منابع آب استان همدان

 

آبها را در استان همدان مي توان به دو بخش آبهاي جاري ( رودخانه ها ) و آبهاي زيرزميني تقسيم بندي نموده اند كه در ذيل توضيح داده مي شود : 3-1 - آبهاي جاري ( رودخانه ها ) رودخانه هاي استان همدان عموماً از برف و باران فصول مرطوب تغذيه مي شوند و در فصل تابستان كه گياهان نياز به آب دارند به استثناي يكي ، دو رود مثل گاماسياب و سيمينه رود خشك شده يا به حداقل ميزان آبدهي مي رسد .     رودهاي استان را مي توان به دودسته تقسيم كرد : الف ) رودهاي شمال شرق و شرق الوند           ب ) رودهاي جنوب و جنوب غربي ارتفاعات الوند   الف ) رودهاي شمال شرق و شرق الوند

1-    رود تلوار : از ارتفاعات كوه سفيد در شمال غرب استان سرچشمه مي گيرد و جز شاخه هاي رود قزل اون مي باشد كه در گيلان به سفيد رود معروف است و به درياي مازندران وارد مي شود طول اين رود در استان همدان كوتاه است .

2-     رود قره چاي : از ارتفاعات گردنه زاغه و يال دره ما بين ملاير و همدان سرچشمه ميگيرد و به سوي امزاجرد روان مي گردد، در آنجا شاخه پرآبي را كه از اتصال رودهاي خاكو ، دره مرادبيگ ، وفرجين ، سيمينه رود و همه كسي تشكيل شده ، دريافت كرده و قره چاي ناميده ميشود. اين رود پس از عبور از كوريجان به سمت شرق جاري مي گردد و پس از آبياري اراضي فامنين و قهاوند، از استان همدان خارج مي گردد و از استان مركزي عبور كرده و بالاخره به درياچه قم (حوض سلطان ) وارد مي شود .

ب ) رودخانه هاي جنوب و جنوب غرب ارتفاعات الوند :

 

از ويژگيهاي عمومي اين رودها، دائمي بودن آنها است . مهمترين رودهاي اين ناحيه عبارتند از : 1-    گاماسياب ( گاماساب ) : يكي از طويلترين رودخانه هاي ايران به شمار ميرود و از جنوب غرب شهرستان نهاوند سرچشمه مي گيرد و پس از عبور از دشت نهاوند و آبياري باغها و كشتزارهاي اطراف آن ، در كنار روستاي ليلي يادگار ، شاخه رود ملاير را دريافت مي كند .

در كنار روستاي گرديان نيز، قلقل رود از تويسركان بدان متصل مي گردد . گاماسياب از شاخه هاي اصلي رود كرخه به شمار مي آيد كه بالاخره به خليج پارس وارد مي شود .

2-    قلقل رود : سرچشمه اصلي آن از دامنه هاي جنوبي الوند است كه رود سرابي ( از كلاه قاضي ) ، سركان رود ( از ارتفاعات سركان )و كرزان رود ( از دره هاي كشاني ) پس از بهم پيوستن اين رود را تشكيل مي دهند . در جنوب ، مناطق كشاورزي تويسركان را آبياري و به گاماسياب مي پيوندد .

3-    رود ملاير ( حرم آباد ) : از ارتفاعات جنوب شرق ملاير سرچشمه گرفته ، به سوي ملاير جاري مي شود ، سپس جاده ملاير – بروجرد را قطع كرده و به طرف نهاوند مي رود و نهايتاً به گاماسياب مي پيوندد .

4-    خرم رود : از دره هاي شمال شرق آبادي شهرستانه سرچشمه مي گيرد ( اين روستا در جنوب غرب الوند در شمال غرب تويسركان واقع شده است ) سپس از تويسركان خارج مي شود .

3-2-  آبهاي زيرزميني استان همدان

از نظر ميزان آبهاي زيرزميني ، استان همدان نسبتاً غني است بويژه در بخشهاي بهار ، قهاوند و شهرستان نهاوند از ذخيره آبها براي كشاورزي استفاده مي شود . از آبهاي زيرزميني بهار ، با احداث چند چاه عميق جهت بر كشاورزي و تامين آب آشاميدني همدان ، بهار و مريانج استفاده مي گردد .  بهره برداري بي رويه از آبهاي زير زميني سهل الوصول در سالهاي اخير، مشكلات و مسائلي را بوجود آورده است .از جمله سطح آب در چاههاي عميق ونيمه عميق بسيار پايين تر از حد معمول قرار گرفته است.

تبصره 1 : بمنظور تامين آب آشاميدني همدان ، مهمترين سد استان همدان ، سد يالفان ( سد اكباتان )مي باشد اين سد از نوع بتوني وزني با ارتفاع 53 متر و حجم كل (درياچه) 8 ميليون متر مكعب است حجم آب مهار شده سالانه 17 ميليون متر مكعب در آن مي باشد . سد اكباتان برروي رودخانه يالفان در 11 كيلومتري همدان ساخته شده است . در استان همدان چند سد خاكي نيز وجود دارد كه بيشتر براي كشاورزي احداث شده اند ، از جمله سد جديدالاحداث گل تپه در شهرستان كبودرآهنگ( كه به وسيله جهاد سازندگي ساخته شده است) .

تبصره 2 : پوشش گياهي :

در استان همدان ميتوان به جنگل درختان بلوط در كوههاي شهرستان نهاوند اشاره كرد . مساحت مراتع استان حدود 800 هزار هكتار است كه بيشتر آن بين دره اي در شهرستانهاي تويسركان و ملاير وجود دارد . در مورد زندگي جانوري در استان همدان مي توان به وجود پستانداراني از قبيل قوچ ، ميش وحشي ، بز وحشي ، گرگ ، شغال ، روباه ، كفتار و خرگوش و نيز پرندگاني از قبيل كبك ، تيهو و كبوتر اشاره نمود .

علما و مراجع 

آيت الله العظمي ابوالقاسم خويي

علامه طباطبايي

علامه اميني

علامه جعفري

آيت الله فاضل لنكراني

آيت الله العظمي موسي شبيري زنجاني

آيت الله العظمي محمد كاظم شريعتمداري

آيت الله جواد غروي علياري

آيت الله العظمي ميرزا جواد تبريزي

آيت الله جعفر سبحاني

آيت الله اسدالله بيات زنجاني

دانشمندان

پروفسور لطفي عسگرزاده - مبدع و پدر منطق فازي (در مقابل منطق صفر و يك ارسطويي) - داراي 25 دكتري افتخاري

پروفسور علي جوان - متولد تهران از خانواده تبريزي - فيزيكدان و مخترع ليزر گازي - برنده جايزه آلبرت اينشتن در سال 1993

كاظم صادق زاده - مبدع علم فلسفه تحليلي پزشكي

پروفسور محمد تقي ذهتابي - تاريخدان و زبانشناس آذربايجاني

پروفسور محسن هشترودي - رياضيدان نامدار

دكتر سيد جواد طباطبايي - پژوهشگر فلسفه و تاريخ و سياست

سياست

شاه اسماعيل ختائي - موسس سلسله صفوي - شاعر توركي گوي

ستارخان - از رهبران انقلاب مشوطه

باقرخان - از رهبران انقلاب مشروطه

شيخ محمد خياباني - از مبارزان مشهور

ثقه الاسلام - از مبارزان مشهور

مهدي باكري - از سرداران جاويد الاثر جنگ تحميلي

تيمور آيرملو - ژنرال دوره قاجار - پدر ملكه تاج الملوك و پدربزرگ محمدرضا شاه - از ايل آذربايجاني آيرملو

تاج الملوك (ملكه مادر) - مادر محمد رضا پهلوي آخرين شاه ايران

فرح پهلوي (فرح ديبا) - آخرين ملكه ايران - همسر محمد رضا شاه

رضا پهلوي - پسر محمد رضا پهلوي - از مادري آذري و پدري نيمه آذري

آيت الله علي مشكيني - رئيس اسبق مجلس خبرگان رهبري

مهدي بازرگان - اولين نخست وزير ايران پس از انقلاب اسلامي

پرويز داوودي - معاون اول رئيس جمهور (84 - 88)

آيت الله عبدالكريم موسوي اردبيلي - رئيس اسبق ديوان عالي كشور و از مراجع تقليد فعلي - رئيس دانشگاه مفيد قم

علي سهيلي - نخست وزير اسبق ايران

ابراهيم حكيمي - نخست وزير اسبق ايران

محمود جم - نخست وزير اسبق ايران

حسين موسوي تبريزي - دادستان اسبق انقلاب

غلامرضا آقا زاده - وزير پيشين نفت و رئيس پيشين سازمان انرژي اتمي     

(ادامه مطلب را بخوانيد...)     

Art

Aydin Aghdashloo, painter

Hossein Alizadeh, composer and folk musician

Davod Azad, composer, Sufi vocalist, multi-instrumentalist

Samin Baghtcheban, musician, writer and translator

Haydar Hatemi, painter

Ebrahim Hatamikia, film director

Rasoul Mollagholipour, film director

Kamal Tabrizi, film director

 Parviz Parastui, actor and movie director

Akbar Abdi,actor

Tahmineh Milani,film director

Behrouz Vossoughi, Iranian Cinema Actor

Literature

Parvin Etesami, Poetess

Saeb Tabrizi, poet

Mohammad Hossein Shahriar, poet

Reza Baraheni, novelist, poet and politician

Samad Behrangi, political writer

Gholam Hossein Saedi, writer

Iraj Mirza, poet and politician

Ebrahim Nabavi, political journalist/satirist

Hassan Roshdieh, teacher, politician, and journalist

 Military

Mehdi Bakeri, Iran-Iraq war war hero

Javad Fakouri, Major General of IRIAF, Commander of Iranian Air force during Iran-Iraq war and Defence minister

Abbas Gharabaghi, Iran's last Army Chief of Staff under the Pahlavi regime

Colonel Mohamad Taghi-Khan Pessian

 Music

Arash (entertainer), singer

Davood Behboodi, singer

Dariush, singer and actor, born in Tehran from Azeri family, Mianeh

Googoosh, singer and actress

Aref Arefkia , singer

Davod Azad, composer, Sufi vocalist, multi-instrumentalist

Hossein Alizadeh, composer and folk musician

Yaghoub Zoroofchi, singer

Sami Yusof, singer well known in Islamic World, born in Tehran from Azeri family

 Sports

Ali Daei, football player

Hossein Reza Zadeh, World champion weight-lifter

Hadi Saei, World champion Taekwondo athlete, born in Rey from Azeri family

Karim Bagheri, football player

Rasoul Khatibi, football player

Hosein Khatibi, football player

Hamid Estili, football player , born in Tehran from Azeri family

Yahya Golmohammadi, football player

Hamid Derakhshan, football player, born in Tehran from Azeri family

Mohammad Nosrati, football player

Aliakbar Ostad Asadi, football player

Ahad Sheykhlari, football player

Farshad Pious, football player, born in Tehran from Azeri family

Gholamreza Fathabadi, football player

Cyrus Dinmohammadi, football player

Mohammad Navazi, football player

Yousef Karami, Iranian taekwondo athlete

Other

Jabbar Baghtcheban, educator, inventor of Persian sign language

Other Countries

Leila Mohammadeva, first muslim woman pilot

Lev Davidovich Landau, physicist and winner of Nobel Prize in Physics - 1962

:Refrences

http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Azerbaijanis

http://en.wikipedia.org/wiki/Lev_Landau